Ciekawostki języka islandzkiego

Niedawno słuchałam jakiegoś wywiadu po islandzku i zdałam sobie sprawę, że nigdy nie napisałam dla Was żadnego posta o języku islandzkim. Przedstawię Wam język islandzki z zupełnie innej strony. Oto kilka moich ulubionych ciekawostek językowych.

Język islandzki jest trudny z rozbudowaną gramatyką, ale co ja najbardziej w nim lubię to to, że jest bardzo instynktowny. Dziś małe zestawienie słów pogrupowanych w kilku kategoriach, aby lepiej było zrozumieć ich genezę i zastosowanie.

Słowa międzynarodowe na które Islandczycy mają własne słowa
Jest cała lista słów, które są międzynarodowe i funkcjonują praktycznie na całym świecie, ale nie na Islandii. Oto kilka słów, które w zależności od kraju różnią się jedynie wymową i pisownią, ale w wielu krajach wyglądają podobnie. Na Islandii oczywiście wszyscy je rozumieją, ale ponadto mają swoje funkcjonujące w codziennym życiu słowa.

• Miss – Ungfrú, Fröken
• Muzyka – Tónlist
• Telewizja – Sjónvarp
• Radio – Útvarp
• Komputer – Tölva
• Halloween – Hrekkjavaka
• Policja – Lögreglan
• Restauracja – Veitingastaður
• Szpital – Sjúkrahús

Postacie z książek, bajek i filmów
Kto zna bohatera książeczki szwedzkiej autorki Gunilla Bergström, która w oryginale brzmi Alfons Åberg? A może znacie go jako Alberta Albertson (PL), albo Alfie Atkins (EN), a może Willi Wiberg (DE) czy też to które najbardziej mi się spodobało Mikko Mallikas (FI). Oczywiście w tym zbiorze Islandia nie pozostaje w tyle i również ma własne imię dla Alfonsa i nie tylko.

• Albert / Alfons Åberg – Einar Áskell
• Batman – Leðurblökumaðurinn
• Spiderman – Köngulóarmaðurinn
• Świnka Peppa – Gurra grís
• Teletubisie – Stubbarnir
• Psi Patrol – Hvolpasveitin
• Smerfy – Strumparnir
• Asterix – Ástríkur

Zapożyczenia z angielskiego
Islandczycy mają także upodobanie do tworzenia odpowiedników od popularnych i używanych angielskich słówek, ale w islandzkim zapisie. Używane głównie przez młodych ludzi, ale na stałe już weszły do islandzkiego języka potocznego. Tutaj nie wrzucę tłumaczeń i spróbujcie sami odgadnąć od jakich angielskich słów pochodzą, a ja dopiszę odpowiadające im normalne islandzkie słowa. Czytajcie na głos 😀

• Bæjó – Bless
• Næs – Fallegur, smekklegur
• Pitsa – Flatbaka
• Djók – Brandari
• Tékka – Kanna, athuga
• Osom – Hrikalegur
• Kósý – Notalegur, vistlegur
• Gemsi – Farsími
• Pensil – Blýantur

Hikorð
Słowa stosowane jako przerywniki w zdaniu, które zazwyczaj nic nie wnoszą. Hik oznacza wahanie, a orð – słowo. Jest więc to słowo używane w rozmowie w momencie zawahania, jak w języku polskim np. “no więc”. Islandczycy stosują też te słowa na początku zdania, jako swego rodzaju wstęp do rozmowy. Często też bywa tak, że dana osoba ma swoje ulubione słówko, które pojawia się prawie w każdym zdaniu. Znacie kogoś u kogo zauważyliście taki ulubiony hikorð? Jeden z moich nauczycieli na Uniwersytecie mówił co drugie słowo svona.

• Jæja
• Hérna
• Sko
• Bara
• Svona

Często spotykane przerywniki to także dłuższe słowa czy wyrażenia w formie pytania, które moim zdaniem mają tylko zadziałać na zasadzie szybkiego sprawdzenia czy nasz rozmówca w ogóle słucha bo tak naprawdę wcale nie masz zamiaru dopuścić go do odpowiedzi. Więc osoby używające hikorð będą prawdopodobnie dominujące, przodujące w rozmowie.

• Skilurðu? – Rozumiesz?
• Er það ekki? – Nieprawdaż?
• Ég meina… – Mam na myśli…
• Þú veist… – Wiesz…
• Heyrðu… – Słuchaj…

Tutaj, tam
Po islandzku są dwa słowa na nasze polskie tutaj i tam. Różnią się one między sobą, ale wiele osób nie wie o tej skromnej różnicy, ja zaś często o niej zapominam.

• Tam
  • Þar dotyczy rzeczy poza zasięgiem naszego wzroku (tam w Polsce, w drugim pokoju)
  • Þarna coś co można wskazać, w zasięgu wzroku (tam przy kominku, tam na wieszaku)
• Tutaj
  • Hér dotyczy rzeczy których nie widzimy, nienamacalnych (tu na Islandii, tu w okolicy)
  • Hérna zaś tak jak þarna oznacza coś co można wskazać palcem, coś pod ręką (tu mam, tu leży)

Możemy się spotkać też z taką odpowiedzią np na zadane pytanie Gdzie byłeś? Hér og þar (tu i tam) i wtedy używamy tych krótszych form.

Na skróty
W języku islandzkim można spotkać się z wieloma skrótami, których używa głównie młodzież. W języku islandzkim wiele z tych słów określa się mianem “vont mál” czyli zły język. Zdarza się też, że dzieciaki nie wiedzą jak brzmią te słowa w pełnej formie czy od czego pochodzą. Nieraz wywodzą się one także od słów angielskich, ale z charakterystyczną końcówką -ó.

• Kvennó – Kvennaskóli – Szkoła średnia w Reykjaviku (w dosłownym tłumaczeniu szkoła żeńska). Inne szkoły: Menntó – Manntaskóli, Versló – Verslunarskóli
• Strætó – Strætisvagn – Autobus
• Sveitó – Sveitalegur – Prowincjonalny
• Tyggjó – Tyggigúmmí – Guma do żucia
• Sígó – Sígaretta – Papieros
• Hippó – Flóðhestur – Hipopotam (ang. hippopotamus)
• Rænó – Nashyrningur – Nosorożec (ang. rhinoceros)

Dziękuję
Słowo dziękuję jest nam bardzo dobrze znane gdyż po islandzku jest to po prostu Takk. Dziękuję bardzo to Takk kærlega, jednak często w szkołach uczy sie nas również formy Takk fyrir co w dosłownym tłumaczeniu oznacza dzięjuje za. Islandczycy nie pozostają przy prostym dziękuję, oni wyrażają wdzięczność w różny sposób w zależności od okoliczności.

• Takk fyrir mig – Dziękuję za mnie używamy gdy na przykład dziękujemy za posiłej odchodząc od stołu czy też kończąc spotkanie.
• Takk fyrir matinn – Dziękuję za posiłek
• Takk fyrir hjálpina – Dziękuję za pomoc
• Takk fyrir komuna – Dziękuję za przyjście, za odwiedziny. Często możemy się spotkać z tym wyrażeniem przy wyjściu ze sklepu. Komuna pochodzi od słowa koma – przyjść
• Takk fyrir daginn – Dziękuję za dzień, możemy użyć żegnając się wychodząc ze wspólnej przestrzeni kończąc pracę.
• Takk fyrir síðast – Dziękuję za ostatnio. Podziękowanie za spotkanie czy wspólną zabawę najczęściej po dużych spotkaniach rodzinnych, imprezach firmowych czy urodzinach. Dziękujemy przy kolejnym spotkaniu, ale nie ze zbyt długim odstępem czasu. Po imprezie firmowej w sobotę, wszyscy w poniedziałek w pracy, dziękują sobie “za ostatnio” czyli za wspólnie spędzony sobotni wieczór.

Instynktowne słowa
Islandzki język jest bardzo instynktowny, wystarczy zrozumieć jego genezę, znać podstawowe słownictwo, a nauka słów złożonych będzie przychodziła z łatwością. Pamiętam jak jednego dnia zapytałam bratową jak jest powieka, bo ja nie wiedziałam, a było mi do czegoś potrzebne. Sprawdziłyśmy w słowniku i od tamtej pory już nigdy tego nie zapomnę. Górna powieka to efri augnlok, dosłownie górne zamknięcie oka czyż to nie jest logiczne? Takich instynktownych i logicznych słów jest całe mnóstwo. Choćby słowa kończące się na -vél, które oznacza maszynę. Sami zobaczcie jak można łatwo odgadnąć połączone słowa.

• Uppþvotta – zmywać , uppþvotta+vél
• Þvotta – pranie, þvotta+vél
• Bora – wiercić, bor+vél
• Slá – kosić trawę, sláttu+vél
• Dráttur – ciągnąć, dráttar+vél

Inne przykłady

• Ísskápur, ís – lód, skápur – szafka
• Handbolta, hand – ręka, bolti – piłka
• Tannlæknir, tönn – ząb, læknir – lekarz
• Kirkjugarður, kirkja – kościół, garður – ogród
• Skemmtistaður – skemmta – bawić się, staður – miejsce

Góðan daginn, Olga. Hvað segir þú?
Zwrot który usłyszycie od Islandczyka każdego dnia. Dosłownie oznacza to “Co powiesz?” i można go porównać do angielskiego How are you? Islandczycy pytają o to dzwoniąc, ale i odbierając telefon. A jak zapytasz pierwszy to możesz liczyć na miłą zwrotkę “Ég segi bara fínt, en þú? Po czym następuje Twoja odpowiedź, po czym krótka wymowna cisza i jeżeli to Islandczyk dzwoni do Ciebie to następnie pojawia się wybrany dowolnie hikorð i po minucie zaczyna przechodzić do tematu.

Zaraz jak przyjechałam na Islandię najbardziej zaskakujące jednak było dla mnie to, że oni wszyscy za pierwszym razem zapamiętali moje imię i nawet na moje zwykle Dzień dobry, odpowiadali Dzień dobry Olga. Ja jedyne co miałam na myśli wtedy to prosić ich o daty urodzenia i odpowiadać Dzień dobry 3 maja, Dzień dobry 11 listopada, bo pamięć do dat mam świetną, ale do imion nie miałam nigdy głowy.

Mam nadzieję, że spodobał Wam się język islandzki od tej nietypowej strony. Postaram się dla Was więcej tworzyć podobnych tematów, ale koniecznie dajcie znać czy Wam się to podoba. Miło wiedzieć, że tu jesteście i chcecie czytać tego typu wpisy 😀

Koniecznie zaglądajcie też na mojego Facebooka i Instagrama na którym znajdziecie jeszcze inne treści i więcej mojej codzienności.

INSTAGRAM.COM/POLKANAISLANDII