Tradycje i ciekawostki o imionach i nazwiskach na Islandii

Temat imion i nazwisk na Islandii jest interesujący i mocno wyróżniający się na tle znanych nam zasad i przepisów z Europy kontynentalnej. Dziś zestawie Wam najciekawsze zagadnienia. Do tematu zmotywował mnie mail, którego dostałam od jednej z czytelniczek i który uświadomił mi jak wiele ciekawostek się kryje za tym tematem. Kilka z nich zdążyłam przedstawić na story mojego Instagrama na którego również serdecznie Was zapraszam 😀

Nadawanie imion

Po narodzinach dziecko w szpitalu nie otrzymuje imienia tylko w dokumentach jest wpisane jako drengur – chłopiec czy też stúlka – dziewczynka, rodzice mają nawet do kilku tygodni na wybranie imienia dla dziecka. Na Islandii spora większość dzieci dostaje dwa imiona. Wybrane przez rodziców imię powinno znajdować się w spisie imion na stronie islands.is w zakładce Mannanöfn.

Jeżeli rodzice chcą wybrać imię którego w spisie nie ma to mogą złożyć wniosek, który może zostać zaakceptowany jeżeli spełnia kilka warunków: Imię powinno odmieniać się zgodnie z islandzką gramatyką, nie może naruszać islandzkiej struktury języka, zostać zapisane zgodnie z ogólnymi zasadami języka islandzkiego chyba, że istnieje inna tradycyjna pisownia oraz imię nie powinno być uciążliwe czy obraźliwe dla osoby która je nosi. Niedawno na podstawie takiego wniosku rodziców do spisu imion dodano m.in. imiona River i Hafalda, a odrzucono Lucifer oraz Lúsífer.

Należy pamietać też, aby dopasować imię do płci dziecka i tym samym zobaczyć czy wybrane przez nas imię nie jest przypadkiem wpisane do drugiej płci co akurat na Islandii odnosi się do imienia Dagmar. W Polsce to imię dla mężczyzny, a na Islandii dla kobiety. Mylące mogą być również takie imiona jak np. Kristinn i Kristin, pierwsze to imię męskie, a drugie żeńskie (wiecie dlaczego?)

Podczas nadawania imion polskim dzieciom, rodzice muszą pamiętać, aby spełniać polskie lub islandzkie wymogi. Przy nadawaniu polskich imion należy pamiętać jednak, że stosowana na Islandii pisownia pozbywa je polskich znaków więc Bożena to Bozena, a imienia Grzegorz nikt nie będzie potrafił wymówić. Warto o tym pamiętać.

Nadawanie nazwisk

Islandczycy nie mają rodowych nazwisk (istnieją wyjątki, że na podstawie prawa spadku, zainteresowani mogli je adoptować przed 1925 lub odziedziczyli je po zagranicznych przodkach) tylko nazwiska patronimiczne czyli utworzone na podstawie imienia ojca (czasami matki). Gdy Jón zostaje ojcem i rodzi mu się córka Anna to jej nazwisko będzie brzmiało Anna Jónsdóttir (Anna, córka Jóna). Gdy urodzi mu się syn Adam to jego pełne nazwisko będzie brzmiało Adam Jónsson (Adam, syn Jóna). W przypadku gdy ojciec nie jest znany lub nie jest podany w akcie urodzenia lub z wyboru rodziców nazwisko można utworzyć od imienia matki (Svala – Svöludóttir, Svöluson. Helga – Helgudóttir, Helguson). Nazwisko więc tworzy się poprzez odmianę imienia rodzica przez czwarty przypadek eignarfall oraz dodanie końcówki  -son w przypadku syna oraz  -dóttir w przypadku córki.

Ojciec dziecka

Ojcem dziecka wpisanym w dokumenty zawsze jest mąż matki dziecka. Jeżeli jednak para nie ma ślubu czy udokumentowanego związku partnerskiego, muszą przedstawić odpowiednie dokumenty mówiące o tym, że są stanu wolnego. Wtedy kobieta potwierdza kto jest ojcem dziecka. Może dochodzić do takich sytuacji, że jeżeli kobieta rozstała się z mężem, ale jakiś czas żyli bez rozwodu, a kobieta w tym czasie zajdzie w ciąże z kimś innym, to ojcem dziecka w dokumentach z automatu zostanie jej były mąż, ponieważ w momencie zapłodnienia była ona jego żoną. Aby to zmienić prawdopodobnie potrzebne będą dowody na ojcostwo w postaci testów DNA.

Po drugiej wojnie światowej gdy kobieta rodziła dziecko nieznanego amerykańskiego żołnierza, dziecku nadawano nazwisko Hansson (hann – on, hans – jego) czy też Hermannsson (hermaður – żołnierz, hermanns – żołnierza). Dzisiaj imię Hans oraz Hermann możemy znaleźć w spisie islandzkich imion dla chłopców.

Tradycje

Na Islandii możemy się spotkać z wieloma tradycjami odnośnie nadawania imion. Jedną z nich jest, że rodzice nie zdradzają imienia dziecka nikomu, aż do dnia chrztu. Jak już wspominałam może to trwać nawet do kilku tygodni, więc w tym czasie rodzice wśród pomysłów, które mieli dla swojego potomka wybierają te które najbardziej pasuje. Tym samym w tym okresie zwracają się do niego różnymi słodkimi słówkami, odpowiednimi dla takich maluszków, które na pewno zna każdy z nas 🙂 Podczas chrztu ksiądz nadaje dziecku wybrane przez rodziców imię/imiona i tym samym powiadamia o wyborze zebraną rodzinę i bliskich.

Inną tradycją jest nadawanie pierworodnemu synowi imienia ojca. Tym sposobem kilku męskich potomków w kolejnych pokoleniach nazywa się Jón Jónsson. Rozróżniać ich może dopiero ewentualne drugie imię. Kiedyś w Borgarnes, miasteczku znanego islandzkiego poety Egilla Skallagrímssona, spotkałam chłopaka o imieniu Egill Egilsson, zapytany o nazwisko ojca odpowiedział: Egill Egilsson. Najwyraźniej ta rodzina była mocno związana z tą tradycją i historią ich mieściny.

Inną tradycją jest nadawanie pierworodnemu synowi imienia jego dziadka. Tym samym w rodzinie są dwa główne imiona dla pierworodnych przez wiele pokoleń. Jeżeli Sindri Bjarnason ma syna to dostaje on imię Bjarni, a nazwisko od imienia ojca czyli Sindrason. Pierworodny syn Bjarniego zaś będzie się nazywał dokładnie jak jego dziadek czyli Sindri Bjarnason. Często spotykane jest także nadawanie drugiego imienia po dziadku co po kilku pokoleniach wygląda nastepująco: ojciec Sindri Bjarni Bjarnason, a jego syn Bjarni Sindri Sindrason.

Imię i nazwisko w kontekście ubiegania się o islandzkie obywatelstwo

Na temat samego obywatelstwa napisze oddzielny post. Dzisiaj przedstawię kwestię imienia i nazwiska podczas ubiegania się o islandzki paszport.

Polacy nie muszą zrzekać się polskiego obywatelstwa na rzecz drugiego, dlatego tak często się na to decydują. Dlatego dziś przedstawię ten temat tylko w kontekście naszej narodowości (Litwini np nie mogą posiadać podwójnego obywatelstwa). Polacy mogą starać o obywatelstwo islandzkie po 7 latach ciągłego życia na wyspie. We wniosku jest rubryka na wpisanie imienia i nazwiska jakie będzie widniało w naszym islandzkim paszporcie. Nie ma obowiązku zmiany nazwiska na islandzkie! Dowolność w doborze odpowiedniego imienia jest dość duża. Anna (Maria) Kowalska (ojciec Robert) może wybrać np. Anna Kowalska czy z zachowaniem dwóch imion Anna Maria Kowalska. Inną możliwością oczywiście jest zrezygnowanie z nazwiska rodowego i zastąpienie go islandzkim nazwiskiem patronimicznym Robertsdóttir. W przypadku np. kobiety o imieniu Katarzyna czy Grzegorz możemy także pomyśleć o zmianie na na islandzki odpowiednik Katrín, Gregor. Najbardziej zaskakujące jednak jest to, że możemy całkowicie zmienić imię na islandzkie i w takiej sytuacji nasza Anna Kowalska w islandzkim paszporcie może nazywać się Freyja Aurora Jónsdóttir. Można spotkać się również z tworami dwóch języków jak Zygmuntsdóttir czy Kazimierzsson.

Ja wypełniałam wniosek o islandzki paszport w 2012 roku. W powyżej wspomnianej rubryce wpisałam moje imię i nazwisko i tym samym w obu paszportach nazywam się tak samo. Właśnie to zaważyło na mojej decyzji. Nie chciałam mieć dwóch różnych nazwisk.

Myślę, że każdy kto stara się o obywatelstwo na Islandii ma myśli związane ze zmianą nazwiska na tradycyjne islandzkie, aby w jakimś sensie wtopić się w społeczeństwo. Gorzej jak potencjalny Jónsson mówi słabo po islandzku 😛 Ja nie zdecydowałam się ten krok bo nie chciałam pozbywać się mojego polskiego rodowego nazwiska, nie chciałam mieć dwóch wersji mojej osoby, przy kupnie biletu lotniczego musiałabym od razu decydować z którym paszportem lecieć (lecąc do Polski mam obowiązek posługiwać się polskim paszportem, pisałam o tym tutaj). Ponadto nie chciałam, aby spotkała mnie sytuacja w której będę przedstawiać akt urodzenia mojego dziecka i mój dokument, a tam będzie widniało inne nazwisko. Przede wszystkim chciałam, aby moje dokumenty były spójne.

Zanim zdecydowałam ostatecznie o pozostaniu przy moim imieniu i rodowym nazwisku brałam pod uwagę dołączenie mojego drugiego imienia (które mam tylko wpisane na chrzcie i nie mam go w żadnym polskim dokumencie). Jakbym brała pod uwagę zmianę nazwiska na islandzkie to jedynie pochodzę od imienia mojego ojca. Mój ojciec ma na imię Ryszard, a w islandzkim języku znajdziemy takie odpowiedniki jak Ríkharður, Ríkarður, Ríkharð. Idąc zasadą islandzkiego nadawania nazwisk miałam wybór między Ríkharðsdóttir, Ríkarðsdóttir oraz Ríkharðsdóttir. Mój ojciec śmieje się, że najbardziej odpowiada mu Ríkharður (w języku islandzkim ríkur oznacza bogaty, zamożny, a harður twardy, ostry :P) więc pewnie tę wersję bym wybrała. Tak się jednak nie stało, ale zdarza mi się przedstawiać jako Ríkharðsdóttir przed znajomymi mojego ojca.

Ciekawostki

Wymieniona powyżej tradycja o nie zdradzaniu imienia dziecka rodzinie przed chrztem to również nie spotykana w Polsce sytuacja, która mnie zaskoczyłam po przylocie na Islandię. Spotkaliście się z tym wcześniej?

Imiona na Islandii są ważniejsze niż nazwiska. Ludzie posługują się imionami nawet w sytuacjach biznesowych czy w relacjach międzypokoleniowych. Bez problemu można do starszej wychowawczyni w szkole mówić po imieniu.

Książka telefoniczna jest ułożona według imion. Dwa imiona pomagają dodatkowo rozróżnić osoby o tym samym nazwisku, aby jednak mieć pewność czy dany numer czy adres należy do szukanej przez nas osoby w spisie możemy znaleźć także wykonywany zawód.

Kolejną ciekawostką jest, że na Islandii dziecko które ma dwa imiona, będzie zawsze nazywane podwójnym imieniem, chyba że rodzice podkreślą, że nie jest to konieczne. Na mojego syna większość osób mówi Vincent, a nie Vincent Alexander. Gdy mój syn jednak wymienia kolegów z którymi się bawił w przedszkolu zawsze mówi dwa imiona w przypadku dzieci które je używają. Czasami to brzmi jakby było ich dwa razy więcej.

Islandka po ślubie nie zmienia nazwiska. Jednak wiele kobiet pochodzących z Europy kontynentalnej, wywodzących się z kraju z takimi tradycjami, zmienia nazwisko na męża, nawet po ślubie z Islandczykiem. Można wtedy spotkać takie kombinacje jak Irina Jónsson czy też Agnieszka Helgason.

Jak Wam się podobają islandzkie tradycje i przepisy? Dowiedzieliście się czegoś nowego? A może zabawiliście się i stworzyliście islandzki odpowiednim swojego nazwiska? Dawajcie znać jak Wam się podobało i koniecznie zaglądajcie na mojego instagrama po codzienną dawkę ciekawostek i zwykłego życia na Islandii.

INSTAGRAM.COM/POLKANAISLANDII